AmigaOS 4.0 Nedir?
- AmigaOS 4.0: Bilgisayar dünyasý için küçük, Amiga kullanýcýlarý için büyük bir adým.Uzun yýllar boyunca her Amiga kullanýcýsý, sevgili sistemlerinin "üç büyük" iþletim sistemi (Windows, Mac OS ve Linux) tarafýndan geride býrakýldýðýný gördü. Bu iþletim sistemlerinin hepsi çok ilerledi ve AmigaOS'un yapamadýðý þeyleri yapmaya baþladý. Amiga kullanýcýlarýyla, geriye kalan bilgisayar dünyasý arasýndaki fark günden güne daha da çok arttý. Kullanýcýlarýn platformu birbiri ardýna terk etmeleriyle beraber AmigaOS'un geleceðine ait bir inanca sahip olmak gitgide daha da zorlaþýyordu.
Çoðu Amiga'daki anakartýn 10 yaþýnýn üzerinde olmasýyla beraber, Klasik Amiga donanýmlarý zamanýn gerisinde kalmýþtý. Hala gayet kullanýþlý olmasýna raðmen AmigaOS da zamanýn gerisindeydi. Amiga'nýn deðiþmesi gerekiyordu!
Artýk AmigaONE serisi bilgisayarlar, Amiga kullanýcýlarýnýn yüzlerce Megahertz'lik CPU gücüne, Megabaytlarca RAM'e, Gigabaytlarca disk alanýna ve yüksek kalitede grafik ve ses için kullanýlacak birçok standart donanýma eriþimini saðlamýþ durumda. AmigaOS bu yeni donanýmýn kullanýmýna uyarlanmalý ve ayný zamanda Amiga ve diðer sistemler arasýndaki farký azaltacak birçok yeni özellik eklenmeliydi.
AmigaOS'u güncellemek için harcanan büyük çaba göz önüne alýndýðýnda, her Amiga kullanýcýsýnýn bunun en baþtan yazýldýðýný düþünmesi gerekir. AmigaOS þimdi bir sonraki adým olan AmigaOS 4.1'i hazýrlamak için gereken yapýnýn çoðuna sahip.
Elbette OS4 henüz "üç büyük" iþletim sistemiyle yarýþabilecek durumda deðil. Fakat kendi iþletim sisteminizi PC'ci arkadaþlarýnýza gösterdiðinizde Amiga kullanmaktan gurur duymanýza yetecek kadar özellik bulacaksýnýz.
AmigaOS 4.0 Amiga kullanýcýlarýný tekrar mutlu edecek! (Umarýz!)
- Kim yaptý?
AmigaOS 4.0, %100 Hyperion Entertainment'ýn ve üçüncü parti geliþtiricilerin ürünüdür. OS4 ekibinin içinde bazý tanýnmýþ Amigacýlar'ý bulacaksýnýz: Olaf Barthel, Stephan Rupprecht, Stefan Burstroem, Alexander Kneer ve daha fazlasý... Listenin tamamýný AmigaOS 4.0'ýn son sürüm CD'sinde bulabilirsiniz.
Ýþin çok büyük bir bölümü David Rey, Richard Drummond (UAE'nin yeni UNIX/Amiga versiyonunun arkasýndaki adam) ve Martin Steigerwald tarafýndan yapýldý. AmigaOS 4.0 betatester'larýný ve onlara gönderilen günlük güncellemeleri yönettiler ve ayrýca kullandýðýnýz ön sürüm CD'lerinin arkasýndaki kiþiler de onlar.
150'den fazla betatester AmigaOS 4.0'ý, gece gündüz, 3 platformdaki çeþitli donanýmlarla test ediyorlar. Bu platformlar: AmigaONE (yeni MicroA1 dahil) ve PPC upgrade'li Amiga 4000 ve Amiga 1200.
- Bazý sayýlar
AmigaOS 4.0 üzerinde 2,5 yýldan fazla çalýþýldý. Bu aþamada yaklaþýk 30 kiþi en küçüðünden (keymap dosyalarý) en büyüðüne kadar (Kernel, Dos.library vs...) yaklaþýk 5000 güncelleme yaptý. Bir örnek vermek gerekirse Dos.library Ekim 2002'den bu yana 76 kez güncellendi ve elbette her güncelleme, yeni özelliklerle beraber hata düzeltimlerini de getirdi. AmigaOS'un 3.1 ROM'da sadece 200 KB olan kaynak kodu þimdi 1 MB olmuþ durumda!
Bir OS4 sistem bölümü yaklaþýk 25MB. ROM, 512 KB'lýk 3.1 ROM ile karþýlaþtýrýldýðýnda þimdi 3.7 MB'lýk PPC kodundan oluþuyor. Elbette PPC kodunun RISC mimarisi yüzünden 68k kodundan daha büyük olduðu da hatýrlanmalý.
AmigaOS 4.0 Nasýl Yapýlandýrýldý?
- Uboot, Second Level Booter ve sistem diskiSistem diskinin (S, C, Devs...) yapýsý AmigaOS 3.9 ile hemen hemen ayný. Yeni dizinlerin en önemlisi SYS:Kickstart. Bunun rolünü anlamak için AmigaOS 4.0'ýn AmigaONE üzerinde nasýl boot ettiði hakkýnda ve Klasik AmigaOS ve AmigaOS 4.0 arasýndaki farklarla ilgili bazý yorumlarda bulunmak gerekir.
Klasik AmigaOS üzerindeki ilk boot Kickstart ROM'u tarafýndan yapýlýyordu. Bu çip Exec, Dos ve Intuition gibi tüm temel kitaplýklarý içeriyordu. AmigaONE'da ise ROM, Uboot'u içeriyor. Ýþi ise donanýmý baþlatmak ve istediðiniz sisteme göre (AmigaOS veya Linux) boot iþlemini baþlatmak. Uboot tüm kickstart bileþenlerini (ExecSG, FFS2...) içermiyor; bunlar artýk diskte saklanýyor. Bu demek oluyor ki bu dosyalar diðer AmigaOS dosyalarý gibi saklanmakta.
Bu bileþenler SYS:Kickstart dizinine yerleþtirilmeli. Bunlar belleðe buradan yüklenecekler ve iþletildiklerinde sistemin geri kalaný Startup-Sequence'den olduðu gibi yüklenecek.
Yani AmigaONE'daki boot iþlemi þöyle oluyor: Uboot, boot etmek istediðiniz diski (CD-ROM, harddisk...) kontrol ediyor ve bunu SLB'de (Second Level Booter) buluyor. Bu program OS4'ün yüklenmesi sýrasýnda, disk RDB'sine (Rigid Disk Block) yüklenmiþ durumda. SLB, diskteki "boot edebilir" olarak iþaretlenmiþ bütün bölümleri kontrol ediyor. AmigaOS'ta, SLB, SYS:Kickstart'ýn içinde saklanan kickstart modüllerini yükleyecektir. Sonra tüm modüller iþletilir, sistem boot edilir ve Startup-Sequence, Dos.library tarafýndan iþletilir.
Eðer özetlemek gerekirse boot iþlemi þöyle yapýlýyor: Uboot => SLB => Kickstart modülleri => Startup-Sequence.
SLB, Media Toolbox ile diskinizin RDB'sine yazýlmasý gereken sayýsal bir dosyadýr. Gerçek þu ki, bu SLB'nin içindeki tanýnma kodu onun daha kolay güncellenmesini saðlýyor. Eðer bu Uboot'un içinde olsaydý, sistem yükleme rutinlerinizi arttýrmak veya geliþtirmek için flash ROM'unuzu güncellemeniz gerekirdi.
- Kickstart modüllü Kickstart dizini
Bu kickstart dizininin ismi deðiþtirilemez, çünkü SLB yüklemek istediðiniz ayarý bulmak için buraya bakacak; Kicklayout isimli text dosyasýný arayacaktýr. Bu dosyaya bir text görüntüleyiciyle bakabilirsiniz; kullanýlabilir kickstart modüllerinin tüm farklý ayarlarýný anlatýyor.
Bu kicklayout dosyasý ile, örneðin, kernel'in debug'lý versiyonu için bir ayar ve debug'sýz versiyonu için bir baþka ayar, veya FastFileSystem'in bir versiyonu için bir ayar ve baþka bir versiyonu için baþka bir ayar tanýmlayabilirsiniz. Bu sizin deðiþik ayarlarý test etmenize veya (iþler yanlýþ gittiðinde boot edecek güvenli bir ayar bulunduracaðýnýz göz önüne alýnýrsa) kickstart modüllerinin yeni versiyonlarýný yüklemenize izin verir. Bu yeni sistem SetPatch'i eskisi kadar iyi yapýyor. Artýk OS Kickstart dosyalarýnýzý, sadece yeni dosyalarý SYS:Kickstart dizinine kopyalayarak güncelleyebilirsiniz.
- Geliþtirilmiþ dizin düzeni
OS4 sistemi tarafýndan ihtiyaç duyulan dizinler ve dosyalar, OS3.x ile karþýlaþtýrýldýðýnda hemen hemen hiç deðiþmedi. Hala komutlar için C dizini, kitaplýklar için Libs dizini vs. mevcut. Kickstart dizini dýþýndaki farklar þöyle:
- MUI artýk OS'la beraber geliyor. Yani artýk MUI dosyalarýnýn saklandýðý SYS:MUI adýnda bir dizin bulunmakta.
- Rexxc dizininin içeriði C dizinine taþýndý. Burada sadece birkaç Shell tabanlý komut vardý. Onlar da diðer komutlarla beraber taþýndýlar.
- SYS:Internet yeni bir dizin. Burada seri modemle, DSL modemle, yerel að ile veya bir router ile bir að bað lantýsý yapmak için kullanýlan Internet Dialer programýný bulabilirsiniz.
- SYS:Kickstart dizini daha önce de anlatýldýðý gibi kickstart modüllerini saklamakta kullanýlýyor.
- Ýþletim sisteminin US-ASCII'den baþka karakter setlerini de okuyabilmesi için SYS:L/CharSets dizini eklenmiþ durumda.
- Libs/AmigaInput dizininde yeni AmigaInput sistemindeki aygýtlarý kullanmak için gerekli dosyalar saklanýyor.
- S dizininde bir sürü farklý script'in (ve ne yazýk ki script'lerle alakasý olmayan baþka þeylerin) oluþturduðu bir karma þa vardý. Artýk her türlü Arexx ve Shell script'i kendi dizinine sahip. Elbette bu scriptleri çalýþtýrmak çok kolay, çünkü sistem yoluna eklenmiþ durumdalar - Shell'de veya Workbench'in "Execute a command" penceresinde script'in adýný yazýn ve çalýþsýn.
- Tools/Dockies, AmigaOS'un baþlangýç menüsü olan Amidock tarafýndan kullanýlýyor.
- Utilities'de AmigaGS, AmiPDF ve Ghostscript dizinlerini bulacaksýnýz. Bu programlar PostScript (.PS) ve Adobe PDF dosyalarýný okumanýzý saðlayacak.
68k uygulamalarýný çalýþtýrmak:
OS4 çekirdeði, 680x0 iþlemcilerinin komutlarýný emüle eden bir 68k emülatörüyle tümleþiktir. Yani OS4 altýnda bir Klasik Amiga programýný çalýþtýrýrken, sayýsal dosya bir 68k dosyasý olarak tanýnacak ve 68k emülatörünün içinde çalýþtýrýlacaktýr. Elbette Klasik donanýmý kullanmayan uygulamalar AmigaOS 4.0 üzerinde doðrudan çalýþacaktýr. Demolar veya eski oyunlar gibi doðrudan AGA çipini kullanan programlar ise sistemin içinde doðrudan çalýþmayacaktýr. Bunlarý çalýþtýrmak için UAE kullanmanýz gerekecek.
Graphics.library, intuition.library ve Picasso96/Cybergraphx grafik sistemlerini kullanan tüm uygulamalar, deðiþtirilmeden ve anýnda çalýþacaktýr.
Bir 68k programýný çalýþtýrdýðýnýzda, doðrudan sistemin PPC bileþenlerini kullanacaktýr. Bu yüzden de bir Klasik Amiga'dakinden daha hýzlý çalýþacaktýr. Benim G4'üm, 68k uygulamalarýný 68060'lý Klasik Amiga'mdan neredeyse 3 kat daha hýzlý çalýþtýrýyor!
Geliþtirilmiþ Workbench:
Workbench.library'nin kaynak kodu, güncellemesi en zor olanýydý. Massimo Tantignone OS4 için Workbench ve icon.library'i geliþtirerek büyük bir iþ baþardý. Workbench'in OS 4.1 için baþtan yazýlmasý gerektiði bilinse bile, bu versiyona da yeni özellikler eklendi. Elbette Workbench Prefs programý ile bu özellikler açýlýp kapatýlabilir.
Workbench 3.9 altýnda bir ikonu isminin ilk harflerini yazarak seçebiliyordunuz. Ama eðer açýlmýþ olan çekmece bir sürü ikonla doluysa hangi ikonun seçildiðini görmek zor oluyordu. Þimdi ikon yanýp sönecek. Bu tamamen ayarlanabilir birþey.
Önceki versiyonlarda Workbench ekranýndaki baþlýk çubuðu sadece geriye kalan boþ RAM miktarýný gösteriyordu. Artýk burada istediðiniz bilgiyi gösterebilirsiniz: RAM miktarý, A1'inizdeki CPU modeli, Workbench versiyon numarasý vs...
Artýk veri kopyalarken Workbench'in kullanacaðý kopyalama tamponunun boyutunu belirleyebilirsiniz. 3.9'da ikonlarý fareyle seçerken, sadece fare tuþunu býraktýðýnýzda seçilebiliyorlardý. Artýk bunlarý, seçim kutusunu ikonlarýn üzerine sürüklediðinizde gerçek zamanlý olarak seçip býrakabilirsiniz. Birden fazla seçilmiþ ikonu sürüklediðinizde, ikonlarýn görüntüsünü sürükleyeceksiniz. Önceden, bu görüntü orjinal ikonlara benziyordu (hepsi kendi yerindeydi). Þimdi hareket ettirdiðiniz görüntü, seçilmiþ ikonlardan oluþan bir sütun olarak ayarlanabilir (alt alta olarak).
Workbench saðlamlýðýndan ödün vermeden, hala, geliþebildiði kadar geliþiyor. Son OS4 sürümü de bazý yeni özelliklere sahip olacak.
Yeni DOS kitaplýðý ve özellikleri:
Yeni dos.library üzerinde yapýlan en büyük iþ, tüm BCPL kodunu kaldýrmak oldu. Fakat Colin Wenzel ayný zamanda bazý yeni özellikler de ekledi. Bu özelliklerin çoðu sadece programcýlar için bir anlam ifade edecektir: kötü yazýlmýþ programlar çalýþtýrýldýðýnda, sistemi dengede tutan kaynak izleme fonksiyonlarý gibi. Fakat bu özellikler hakkýnda ancak kötü yazýlmýþ bir programý çalýþtýrdýðýnýzda fikir sahibi olabilirsiniz. Dos.library, programýn kötü birþey yapýp yapmadýðýný anlayacaktýr. Ekranda bir istemci açarak, kullanýcýyý, çalýþan programýn sistem fonksiyonlarýna yanlýþ bir çaðrý yaptýðý konusunda uyaracaktýr. Ekrana çýkan yazý, özellikle programlarýnda ne hata yaptýklarýný bilmek isteyen programcýlar için kullanýþlý olacak. Diðer kullanýcýlar ise bir hata bulduklarýnda program sahibini uyarabilirler. Eðer bu kötü program artýk geliþtirilmiyorsa, kullanýcý büyük bir ihtimalle programý dos.library'nin uyarýlarý olmadan çalýþtýrmak isteyecektir. Bu durumda, Devs:application.dos dosya sýný program çalýþtýðýnda Dos uyarý yapmayacak þekilde düzenleyebilirsiniz.
Intuition OS4:
Intuition, Layers ve Graphics kitaplýklarý, sisteme yeni özellikler eklemek için geliþtirildi. Birçok insan arayüzü geliþtirebildikleri kadar geliþtirmek istiyor: daha çok renk veya desen eklemek gibi... OS4 bunu onlara sunuyor. AmigaOS 4.0'ýn ön sürümünde graphics.library'nin yarýsý hala 68k, ancak kullanýcýlar modern grafik kartlarýný A1'de kullanmanýn getirdiði hýz artýþýný hissedebiliyorlar.
Arayüzün çoðu parçasý artýk ayarlanabilir. Her olasýlýðý teker teker anlatmak imkansýz olacaðýndan, aþaðýda kullanabileceðiniz farklý renkler ve desen seçeneklerini gösteren bir ekran görüntüsü var... (Çirkin göründüðünü biliyorum, ama olayý anladýnýz :-)
Ýnternete baðlanmak:
AmigaOS sonunda kendi TCP/IP yýðýnýna sahip oldu. Bu sefer yakýn zamanda deðiþmeyecek. Roadshow, Miami gibi ayarlanabiliyor; IP adresini (statik veya dinamik), að geçidini (gateway), DNS isimlerini vs. belirtebilirsiniz... Að, Startup-Sequence tarafýndan otomatik olarak baþlatýlýyor ve Shell tabanlý komutlarla bunu kontrol edebiliyorsunuz. Ping, traceroute gibi bilinen komutlarýn dýþýnda að durumunu kontrol etmek için baþka araçlar da bulunuyor.
Deneyimli kullanýcýlar IP filtreleme özelliðini kullanabilirler. Sistemlerini korumak için bir firewall kurabilirler.
Modemle internete baðlandýðýnýzda Internet Dialer'ý kullanacaksýnýz. Birkaç kolay adýmda yeni bir baðlantý kurmanýzý saðlayacak bir sihirbaz mevcut.
Ve geri kalaný:
Açýkçasý, AmigaOS 4.0'ýn tüm özelliklerini sýralamak sýkýcý olurdu. Bu, bir sürü ekran görüntüsüyle ve açýklamalarla dolu uzun bir liste olacaðýndan, bunlarý kendiniz bulmanýz, veya etraftaki diðer AmigaOS 4.0 makalelerinden okumanýz gerekir. Gelecekte keþfedeceðiniz bir sürü yeni sürpriz var. Örnek olarak, ön sürümden bu yana OS4'e yeni özellikler eklendi. Bunlardan biri özellikle ilginç: PPC G4 için Altivec desteði. Amiga'nýzýn tekrar uçmasýný saðlýyor. :-)
Yazan:
Philippe 'Elwood' Ferrucci
Teþekkürler:
Konrad Bielski
Bill "tekmage" Borsari
Türkçe'ye çeviren:
Deniz Can Çelik
IntuitionBase ekibi tarafýndan düzenlenmiþtir.2004-2011 IntuitionBase